Ψυχοθεραπευτική Κοινότητα
Ἡ Ψυχοθεραπευτική Κοινότητα εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένη μέ τή λειτουργία τοῦ Ἀνοικτοῦ Ψυχοθεραπευτικοῦ Κέντρου. Οἱ ὁμάδες τῆς Κοινότητας (ἀρχικά ὑπῆρχε μία Κοινότητα, ἡ Καθημερινή, ἡ ὁποία ἐπηρέασε τή μεθοδολογία καί τή λειτουργία τῶν νεωτέρων Θ.Κ. – Δεκαπενθήμερη, Θερινή καί τέσσερεις Ἐκπαιδευτικές Κοινότητες – καθ’ ὅσον ἡ δημιουργία τους βασίσθηκε στή σημαντική ἐμπειρία ἡ ὁποία προέκυψε ἀπό τή λειτουργία της) καί οἱ Ἀναλυτικές Ὁμάδες ὑπῆρξαν οἱ πρῶτες ὁμαδικές, θεραπευτικές δραστηριότητες τοῦ Ὀργανισμοῦ· στήν Κοινότητα, μάλιστα, συμμετεῖχαν σχεδόν ὅλοι οἱ τότε θεραπευόμενοι καί θεραπευτές. Ἀπετέλεσε εὐθύς ἐξ ἀρχῆς – καί συνεχίζει νά ἀποτελεῖ μαζί μέ τίς νεώτερες Κοινότητες – τήν «καρδιά» τοῦ Κέντρου, τό πλέον πρόσφορο πεδίο δημιουργικῶν πρωτοβουλιῶν, πειραματισμῶν, δοκιμῶν, στό ὁποῖο συμμετέχουν ἐνεργῶς ὅλοι. […]
Θεωροῦμε, βέβαια, ὅτι ἡ ἀνωτέρω ἀτμόσφαιρα δέν εἶναι τυχαία, οὔτε ὀφείλεται ἀποκλειστικῶς καί μόνον στό μοντέλο τῆς Θ.Κ., τό ὁποῖο πράγματι ἐμπεριέχει δικλεῖδες ἀσφαλείας κατά τῆς ἱδρυματοποίησης ἤ τῆς ἀνίας. Ὀφείλουμε νά παρατηρήσουμε ὅτι τό «διεθνές κίνημα τῶν Θεραπευτικῶν Κοινοτήτων», ἐνῶ πέρασε μία περίοδο ἐνθουσιασμοῦ καί ἐξάπλωσης (1950-1970), περιέπεσε τά τελευταῖα χρόνια σέ συρρίκνωση καί (σχετικό) μαρασμό. Ὁ Ἰ.Κ. Τσέγκος ἀποδίδει τήν ἀδυναμία τῶν Θ.Κ., νά περάσουν ἀπό τό στάδιο τοῦ κινήματος στό στάδιο τῆς θεραπευτικῆς μεθόδου, σέ δύο κυρίως λόγους: πρῶτον, στήν ἀπουσία, σέ παγκόσμιο ἐπίπεδο, ὁλοκληρωμένης ἐκπαίδευσης γιά τούς ἐργαζομένους στἰς Θ.Κ. (καί τή συνεπαγόμενη ἔλλειψη ἀποσαφήνισης τῆς ἐπαγγελματικῆς ταυτότητας)· δεύτερον, στήν ἀσάφεια πού ἐπικρατεῖ στίς περισσότερες Θ.Κ. ὡς πρός τή στάση τους ἔναντι τῆς ψυχοθεραπείας (πόλωση καί ἀντιπαλότητα ψυχοθεραπείας-κοινωνικοθεραπείας, ἔμφαση στά κοινοτικά θέματα καί ὄχι στή θεραπεία) (Τσέγκος, Ἰ.Κ., 1995. “Fifty Years of an Amateur Enthusiasm. On the Avoidance of Training and of Professional Identity in TC”. International Journal of Therapeutic Communities, Vol. 17 (3), σελ. 159-165).
Ἡ Καθημερινή Ψυχοθεραπευτική Κοινότητα ἦταν ἡ πρώτη, χρονικά, Κοινότητα πού λειτούργησε στό Κέντρο καί στήν Ἑλλάδα. Ἐμπνευστής καί πρῶτος συντονιστής ἦταν ὁ Ἰ.Κ. Τσέγκος, ὁ ὁποῖος ἦταν καί ὁ μόνος ἀπό τήν ἀρχική ὁμάδα μέ θεραπευτικοκοινοτική ἐμπειρία στήν Ἀγγλία καί ἐπί πλέον ἐκπαίδευση στήν Κοινωνική Ψυχιατρική. Πρώτη, καί καθοριστική, θά λέγαμε, ἀρχή, ἡ ὁποία ἐπηρέασε ἄμεσα τόσο τήν Ψυχοθεραπευτική Κοινότητα ὅσο καί τό Κέντρο γενικώτερα, ἦταν ἡ ἀρχή τῆς ἰδιοτροπίας. Μέ ἄλλα λόγια, ἡ πεποίθηση ὅτι ὁποιοδήποτε ἐφαρμοζόμενο θεραπευτικό πρότυπο (μοντέλο) δέν θά πρέπει νά ἀποτελεῖ ἀντίγραφο σχημάτων τοῦ ἐξωτερικοῦ, ἀλλά θά πρέπει νά ἀναπτύσσεται καί νά ἐξελίσσεται βάσει τῶν ἀναγκῶν τῶν συμμετεχόντων. […]
Οἱ βασικοί στόχοι πού τέθηκαν ἐξ ἀρχῆς ἦταν (Τσέγκος, 1982):
-
Νά εἶναι ἀποτελεσματική, μέ ἀνοικτή ἡμερήσια περίθαλψη, κυρίως γιά τά ἄτομα μέ σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές, τά ὁποῖα ἕως τότε (1980) εἶχαν ὡς κυρίαρχη θεραπευτική ἀντιμετώπιση τόν ἐγκλεισμό καί τή μακρόχρονη μονοθεραπεία φαρμακευτικοῦ τύπου.
-
Νά γεφυρώσει τό χάσμα κοινωνικοθεραπείας-ψυχοθεραπείας, ὥστε οἱ δύο αὐτές προσεγγίσεις, πού μέχρι τότε ἐφαρμόζονταν εἴτε ἀντιθετικά εἴτε, ἔστω, παράλληλα, νά εἶναι ἰσότιμες καί συμπηρωματικές.
-
Νά ἀποφεύγεται ἡ χρήση ἑρμηνειῶν.
-
Νά εἶναι θεραπυτική γιά ὅλα τά μέλη της (προσωπικό καί θεραπευόμενους), χαρακτηριστικό ἀπαραίτητο τῆς θεραπευτικοκοινοτικῆς προσέγγισης.
Σήμερα στό Κέντρο λειτουργοῦν τρεῖς Ψυχοθεραπευτικές Κοινότητες (Καθημερινή, Δεκαπενθήμερη καί Θερινή), οἱ ὁποῖες διέπονται ἀπό τίς ἴδιες ἀρχἐς καί συνιστοῦν ἕνα πρωτότυπο μοντέλο, τό Ὁμαδικοαναλυτικό. Τό συγκεκριμένο μοντέλο εἶναι ἀνοικτό, δομημένο, χρησιμοποιεῖ ἰσότιμα τήν ψυχοθεραπεία καί τἠν κοινωνικοθεραπεία, εὐοδώνει τήν ἐναλλαγή τῶν ρόλων, εἶναι θεραπευτικό γιά ὅλα τά μέλη του καί ἀποσκοπεῖ στήν ἐπαναδόμηση τῆς προσωπικότητας. […]
Ἀποσπάσματα ἀπό τό βιβλίο τῶν Ἰ.Κ. Τσέγκου & Συνεργατῶν, 2007. ΑΝΟΙΚΤΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ (1980-2007). Δραστηριότητες καί Ἰδιοτροπίες, «Οἱ Ψυχοθεραπευτικές Κοινότητες», τῶν Καραποστόλη Ν. καί Σκανδαλιάρη Θ., σελ. 135-150.