ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, Μάρτιος 2006

Ἀποστολίδης, Σ.Ρ., 2006. "Ἡ Ἐκδίκηση τῶν Τόνων! Οἱ Συνέπειες ἀπὸ τὴν Κατάργηση τοῦ Πολυτονικοῦ Συστήματος". ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, Μάρτιος 2006, σελ. 20-21.

Ὅταν ψηφιζόταν σὲ μεταμεσονύκτια συνεδρίαση τῆς Βουλῆς ἡ τροπολογία Βερυβάκη γιὰ τὸ μονοτονικό, ἡ τότε κυβέρνηση, θωπεύοντας τὸν ἀριστερίστικο λαϊκισμό, ξεπούλαγε κάτι ποὺ οὔτως ἤ ἄλλως δὲν γνώριζε καὶ δὲν τὴν ἐνδιέφερε! Ἕνα κομμάτι τῆς Παιδείας συνυφασμένο, ὄχι μόνο μὲ τὴν ἀρχαιοελληνικὴ παράδοση, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν πνευματικὴ παρακαταθήκη τοῦ νέου Ἑλληνισμοὺ ἀπὸ τὸ 18ο ἤδη αἰώνα! Ὅλ' οἱ θαυμαστοὶ 300, μαζί, συμπεριφέρθηκαν σὰν ἀγράμματη γριούλα ποὺ βρίσκοντας στὸ σεντούκι της παλιὰ μπαρουτοκαπνισμένα κουμπούρια, τὰ δίνει στὸ γύφτο γιὰ ν' ἀδειάσει τὸν τόπο ἀπὸ τὴ «σαβούρα». Δὲν ρωτάει κανέναν, καὶ δὲν θὰ μάθει ποτὲ τὶ ἔχασε...

Κι ἄς φώναζε ὁ Ἐλύτης: «Εἶμαι ὑπὲρ τοῦ παλαιοῦ συστήματος, ἐναντίον τοῦ μονοτονικοῦ καὶ ὑπὲρ τῆς διδασκαλίας τῶν Ἀρχαίων. Εἶναι ἡ βάση γιὰ νὰ ξέρεις τὴν ἐτυμολογία τῶν λέξεων». (Καὶ πῶς θὰ καταλάβεις ἄραγε Ἐλύτη χωρὶς αὐτὴ τὴν ἔρμη τὴν ἐτυμολογία;) Κι ἀλλοῦ ξανά, γραφικότερα: «...κάθε ὕψιλον, κάθε ὀξεία, κάθε ὑπογεγραμμένη, δὲν εἶναι παρὰ ἕνας κολπίσκος, μιὰ κατωφέρεια, μιὰ κάθετη βράχου πάνω σὲ καμπύλη πρύμνας πλεούμενου, κυματιστοὶ ἀμπελῶνες, ὑπέρθυρα ἐκκλησιῶν...». Δὲν ἤξερε αὐτός, ἦταν ποιητής!
Κι ἄς ἐπέμενε ὁ Καστοριάδης: «Ν' ἀφήσετε τοὺς τόνους καὶ τὰ πνεύματα, γιατὶ αὐτοὶ ποὺ τοὺς βάλανε ἤξεραν τὶ κάνανε. Ἡ κατάργησή τους εἶναι κατάργηση τῆς ὀρθογραφίας, ποὺ ἀποτελεὶ καταστροφὴ τῆς συνέχειας. Ἤδη τὰ παιδιὰ δὲν μποροῦν νὰ καταλάβουν Καβάφη, Σεφέρη, Ἐλύτη, γιατὶ αὐτοὶ εἶναι γεμάτοι ἀπὸ τὸν πλοῦτο τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν. Δηλαδή, πάμε νὰ καταστρέψουμε ὅ,τι χτίσαμε!» Ἦταν ἀπισθοδρομικὸς αὐτός, παρωχημένος!
Κι ἄς ἀνέλυε ὁ Ρένος Ἀποστολίδης, φιλολογικότατα: «Ἡ ὀρθογραφία δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ εἶναι ἱστορική, ἀφοῦ ἡ ὀρθὴ γραφὴ κάθε λέξης ἀκριβῶς [...] ἐκκαλεῖ ὅλο τὸ παρελθὸν ἐμπειρίας, ποὺ αἰῶνες ποικιλοχρησίας συσσώρευσαν μέσα της, δυναμικοποιεῖ δηλαδὴ τὸ θησαυρὸ της σὲ νόημα καὶ ποιότητες ἀνεκτίμητες καὶ βοηθεῖ ἄρα στὸ νὰ ξελαμπικάρεται ἡ λέξη διαρκῶς, ν' ἀναπαρθενεύεται, νὰ γίνεται ἡ σημασία της πολυδύναμη...!»
Πλανιόντουσαν ὅλοι, κι ἐμεῖς, πραγματιστές, προσγειωμένοι, πρακτικοί, βρήκαμε τὴ λύση! Κι ὄχι πὼς ἦταν τάχα θέμα ΠΑΣΟΚ. Ἡ δεξιὰ ἀντιπολίτευση λούφαζε μὲ μόνη ἀντιγνωμία τοὺ -κατὰ φαντασίαν «συγγραφέα» κιόλας!- Ἀβέρωφ, ποὺ ψέλλισε πὼς: «χρειάζεται μιὰ εἰδικὴ μελέτη», παραδεχόμενος ὅμως πάντως πὼς «εἶναι μία ἁπλούστευση, ἡ ὁποία θὰ εἶναι χρήσιμη γιὰ τὴν... ἁπλούστευση (sic) τῶν νέων γενεῶν». Πολὺ σωστά: «Γιὰ τὴν ἁπλούστευση τῶν νέων γενεῶν»! Γιὰ νὰ τοὺς ἁπλουστεύουμε, νὰ τοὺς διευκολύνουμε, νὰ τοὺς ἀλαφρύνουμε ἀπὸ τὸ περιττὸ βάρος τῆς γνώσης, τῆς προσπάθειας, τοῦ ὅλου παραδεδομένου γλωσσικοῦ πλούτου, ἀφήνοντάς ἀδειανὸ τὸν ἐγκέφαλο γιὰ νὰ τὸν γεμίσουν ἄμεσα μὲ «πόκεμον» καὶ joystick, μὲ Excel καὶ Word ἀργότερα. Ἔτσι, μᾶς ἐνοχλοῦσε, λέει, τὸ ἱστορικό σύστημα τονισμοῦ, παραῆταν σύνθετο, «κούραζε ἀναίτια τὰ παιδιά», καὶ τὸ πετάξαμε στὰ σκουπίδια, χωρὶς κανεὶς νὰ σκεφτεῖ πὼς τὸ ἁπλούστερο ποὺ υἱοθετήθηκε εἶν' ἐξ ὁρισμοῦ κι ἀτελέστερο, κι ἄρα γι' ἀδαεῖς τῆς γλώσσας μόνον, καὶ γιὰ τὶς καθημερινὲς μας κουβέντες, οὔτε γιὰ Ἐπιστήμη οὔτε γιὰ Λογοτεχνία στὰ σοβαρὰ οὔτε γιὰ λόγο «ἀνεβασμένο» γενικῶς, παρὰ γιὰ ὁμιλοῦντες μπαμπουίνους...
Μὰ ἦταν πάντα ἡ μεγάλη μάζα τῶν ἀγραμμάτων, τῶν τεμπέληδων μαθητῶν καὶ τῶν πεισματωμένων γονιῶν ἀπὸ τὰ δικὰ τους παθήματα ἀπὸ κακοὺς κι ἀνέμπνοους δασκάλους, ποὺ ποτὲ δὲν τοὺς εἶχαν ἐξηγήσει τὶ ἐσήμαινε κάθε σύμβολο, παρὰ ἤξεραν μοναχὰ νὰ κόβουν βαθμοὺς μὲ χαιρεκακία γιὰ κάθε δασεία πού 'βρισκαν νὰ σοῦ 'χει ξεφύγει σὰν τοὺς τροχαίους τῆς ἐπαρχίας μὲ τὰ ραντάρ. Κι ἦταν καὶ τὰ συμφέροντα τῶν ἐκδοτῶν καὶ τῶν συγκροτημάτων Τύπου πού 'ριχναν τόσο τὸ κόστος τῆς στοιχειοθεσίας καί, καί, καί... Γιὰ ὅλους βολικό!
Καὶ βρισκόμαστε νά 'χουν περάσει 20 χρόνια ἀποξένωσης ἀπὸ τὴν ἱστορικὴ μορφὴ τῶν λέξεων χωρὶς μία ἐπιστημονικὴ μελέτη γιὰ τὸ τὶ σήμαινε γνωστικὰ αὐτὴ ἡ ἀπώλεια! Καὶ τώρα ἡ ἀπάντηση δὲν μᾶς ἔρχεται ἀπὸ δάσκαλους, μὲ τὴ συγκομισμένη πείρα τῆς καθημερινής διδακτικῆς (ἀλλὰ καὰ πόσο σπαταλημένη ὅμως στοὺς λαβύρινθους τῆς περιπτωσιολογίας!), μήτ' ἀπὸ γλωσσολόγους, μήτ' ἀπὸ παιδαγωγούς, παρὰ ἀπὸ τοὺς γιατρούς! Ναί, ἀπὸ ψυχιάτρους καὶ στατιστικολόγους, ποὺ μιλᾶνε μὲ τὴν ἀδυσώπητη γλώσσα τῶν ἀριθμῶν γιὰ τῆν «ἐκδίκηση τῶν τόνων»!
Τὸ βιβλίο τῶν Τσέγκου-Παπαδάκη-Βεκιάρη δὲν εἶναι παρὰ μία γλαφυρὴ δημοσίευση (κι ἀπολύτως βατὴ στὸν μὴ ἐξοικειωμένο ἀναγνώστη) τῶν ἀποτελεσμάτων μιᾶς ψυχιατρικῆς ἔρευνας πάνω σὲ 50 παιδιὰ πρώτης ἕως τρίτης Δημοτικοῦ, προσεκτικὰ ἐπιλεγμένα, ὥστε ν' ἀποτελοῦν ἀντιπροσωπευτικὸ δεῖγμα πληθυσμοῦ, δίχως καμμία ἰδιαιτερότητα, ποὺ ἀφοῦ μετρήθηκαν ἀναλυτικά μ' ἔγκυρες δοκιμασίες (tests) οἱ ψυχικὲς τους δεξιότητες, τὰ μισὰ ἀπ' αὐτὰ διδάχτηκαν ἐθελοντικὰ Ἀρχαῖα καὶ πολυτονικὸ παράλληλα πρὸς τ' ἄλλα τους μαθήματα. Καὶ μὲ τὸ τέλος τῆς χρονιᾶς ξανάγινε ἡ ἴδια ἀντικειμενικὴ ἀξιολόγηση τῶν ἰκανοτήτων τους. Τ' ἀποτελέσματα παρουσιάζονται μὲ ἀπόλυτη σαφήνεια σὲ μόλις δύο σελίδες:
Οἱ «πολυτονικοί» ἐμφανίζουν στατιστικῶς σημαντικὴ ἀνοδικὴ διαφορὰ στὴ «συναρμολόγηση ἀντικειμένων», στὴ «διάκριση γραφημάτων», στὴ «μνήμη σχημάτων»! Ἀντιθέτως, οἱ «μονοτονικοί» παρουσίασαν διαφορὰ μονάχα στὴ «μνήμη εἰκόνων» ἀλλά... πρὸς τὰ κάτω! Συμπερασματικά, διαπιστώθηκε ὅτι ἡ διδασκαλία τῆς ἱστορικῆς ὀρθογραφίας ἐπιδρᾶ θετικὰ στὶς ὀπτικοαντιληπτικὲς ἰκανότητες καὶ λειτουργίες τῶν παιδιῶν, καὰ μάλιστα στὴν κρίσιμη ἡλικία τῶν 6-9 ἐτῶν, ὅπως αὐτὲς κατεξοχὴν ἀναπτύσσονται. Καὶ γιατί; Ἡ ἐπίδραση αὐτὴ ἀνάγεται ἄμεσα στὸ εἶδος τοῦ ἐρεθίσματος: ὅσο πλουσιότερο σὲ ὀπτικὰ σημεῖα (τόνους καὶ πνεύματα) τὸ γνωστικὸ ἀντικείμενο τόσο περισσότερο ἐξαναγκάζεται σὲ ἑστίαση τῆς προσοχῆς του ὁ δέκτης κι ἐξασκεῖται στὴν ἀναγνώρισή τους, ἀποκτώντας ἐπιπλέον ἰκανότητα ταχύτερης ὀφθαλμικῆς κίνησης καὶ ὶσχυρότερης συγκέντρωσης. Τὰ πολλὰ λόγια βλάπτουν, οἱ τόνοι ὅμως ὠφελοῦν!
Ὅσοι θά 'θελαν νὰ ἐρευνήσουν ἀκριβέστερα τὸ πῶς καὶ τί, μποροῦν νὰ μελετήσουν τὶς 50 σελίδες μὲ τοὺς διαφωτιστικότατους πίνακες καὶ τὰ συγκριτικὰ διαγράμματα ἤ νὰ ἐλέγξουν τὴ μεθοδολογία τῆς ἔρευνας. Οἱ δύο σελίδες ὡστόσο τῶν πορισμάτων θὰ 'πρεπε νὰ τυπωθοῦν σὲ εἴκοσι ἤ τριάντα χιλιάδες ἀντίτυπα καὶ νὰ μοιραστοῦν σ' ὅλους τοὺς ἐκπαιδευτικοὺς ποὺ διδάσκουν Ἑλληνικὰ στὰ σχολεῖα, γιὰ νὰ ξέρουν πόσο στραβώνει τὰ παιδιὰ καὶ ἡ δικιὰ τους ἄγνοια πλέον, καὶ νά 'ναι συνυπεύθυνοι μὲ τὴν ἀβελτηρία τους ἐφεξῆς νὰ ὑψώνουν τὴ φωνὴ τους καὶ γιὰ θέματα παιδείας καθαρά, κι ὄχι μόνο γιὰ τοὺς μισθοὺς τους ἔξω ἀπὸ τὰ ὑπουργεῖα, μὲ τὶς ντουντοῦκες!
Θυμάστε πού, χρόνια πίσω, κάτι δάσκαλοι τοῦ «πρακτικοῦ» ἰσχυρίζονταν πὼς ἦταν ἀνώτερο ἀπὸ τὸ «κλασικό» διότι «τὰ μαθηματικὰ ὀξύνουν τὸν νοῦν». Κι ἐμεῖς κοροϊδεύαμε βέβαια, μὰ ἔλα ποὺ βρέθηκε ἐπιστημονικὰ μετρημένο, μὲ τὰ μαθηματικὰ τους κιόλας, πὼς τ' Ἀρχαῖα καὶ ἡ ὀρθογραφία ἐντέλει ὄξυναν περισσότερο τὸν νοῦν! Αὐτὴ κι ἄν εἶν' ἐκδίκηση τῶν τόνων!..
Πέρα ὅμως ἀπὸ ἀστεῖα κι ἀντεκδικήσεις, χρόνια τώρα ἀκούγονται τὰ φληναφήματα διαφόρων πὼς τάχα «τίποτε δὲν χάσαμε μὲ τὸ μονοτονικό» κι «ἄχρηστες ὅλες ἐκεῖνες οἱ κουτσουλιὲς πάνω ἀπ' τὶς λέξεις» καὶ «οἱ ἀρχαῖοι δὲν τὰ 'χαν, οἱ Ἀλεξανδρινοὶ τὰ πρόσθεσαν» καὶ «τὸ ποτάμι δὲν γυρίζει πίσω» κι ἄλλα τέτοια ἐπιπόλαια κι ἀντιεπιστημονικά. Οἱ ἀποδείξεις γιὰ τὸ τὶ χάσαμε βρίσκονται μπρὸς στὰ μάτια μας. Μήπως ξαναδιαβάζουν κάποιοι στὸν τοῖχο, γραμμένο ἀπὸ ἀόρατο χέρι, ἐκεῖνο «Μανέ, τεκέλ, φαρές» ποὺ εἶδε ὁ τελευταῖος Βαβυλώνιος βασιλιάς, σὰν ἔμπαινε κιόλας στὶς πύλες τῆς πρωτεύουσας του ὁ Πέρσης ποὺ θὰ τὸν ἀφάνιζε κι αὐτὸν καὶ τὸ θρόνο του;.. «Μετρημένα, ζυγισμένα, διαιρεμένα» -δηλαδή: «τέλειωσες!» τὸν προειδοποιοῦσε τότε ὁ προφήτης. Μήπως δὲν χρειαζόμαστε προφῆτες πιά, παρὰ μᾶς ἀρκοῦν οἱ φωνὲς ὅσων ξέραν ἀκόμα νὰ χρησιμοποιοῦν αὐτὰ τὰ «σημαδάκια» ποὺ μονοκοντυλιὰ κατάργησαν ἀνεγκέφαλοι κυβερνῶντες, κι ἄν δὲν μποροῦν νὰ σκεπάσουν τὰ μουγκανητὰ τῶν «ἀρμοδίων» τῶν ὑπουργείων ὅποιας Παιδείας ἐδῶ καὰ μίαν εἰκοσαετία, εἶναι πάντως σοβαρότατες καὶ τώρα πιὰ κι ἐπιστημονικὰ ἐπιβεβαιωμένες, ὥστε νἀ ὑποψιάζουν γιὰ τὸ τὶ ἐπίκειται;
Ἀσφαλῶς τὸ ποτάμι δὲν γυρίζει πίσω! Μόνο, συμφορὰ μας! Θὰ τρέχουμε γιὰ καθαρὸ νερὸ ἀπὸ τὰ νάματά του, αὔριο μὲ τὸν κουβά, μεθαύριο μὲ τὸ κουταλάκι!*

ΣΤΑΝΤΗΣ Ρ. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ

* Ὁ γράφων ὑπῆρξε παθὼν τοῦ παλιοῦ κακοῦ ἐκπαιδευτικοῦ συστήματος ὡς ἀνορθόγραφος στοὺς τόνους καὶ τὰ πνεύματα, καθ' ὁ ἀκουστικὸς τύπος κι ὄχι ὀπτικός, καὶ ἔκλαψε πικρὰ πάνω σὲ δασυνόμενες ποὺ τοῦ ξέφευγαν μονίμως, κι ὡστόσο ἡ μάθηση γίνεται μετά λύπης, ὅπως τό 'λεγε κι ὁ Ἀριστοτέλης, ἐνῶ ἡ «χαρούμενη γνώση» δυστυχῶς ἀκόμα δὲν βρέθηκε!