Ψυχοθεραπευτικὲς Κοινότητες

Ἡ λειτουργία τοῦ Ἀνοικτοῦ Ψυχοθεραπευτικοῦ Κέντρου εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένη μὲ τὴν Ψυχοθεραπευτικὴ Κοινότητα. Οἱ ὁμάδες τῆς Κοινότητας (ἀρχικὰ ὑπῆρχε μία Κοινότητα, ἡ Καθημερινή, ἡ ὁποία ἐπηρέασε τὴ μεθοδολογία καὶ τὴ λειτουργία τῶν νεωτέρων Θ.Κ. - Δεκαπενθήμερη, Θερινὴ καὶ τέσσερεις Ἐκπαιδευτικὲς Κοινότητες - καθ' ὅσον ἡ δημιουργία τους βασίσθηκε στὴ σημαντικὴ ἐμπειρία ἡ ὁποία προέκυψε ἀπὸ τὴ λειτουργία της) καὶ οἱ Ἀναλυτικὲς Ὁμάδες ὑπῆρξαν οἱ πρῶτες ὁμαδικές, θεραπευτικὲς δραστηριότητες τοῦ Ὀργανισμοῦ· στὴν Κοινότητα, μάλιστα, συμμετεῖχαν σχεδὸν ὅλοι οἱ τότε θεραπευόμενοι καὶ θεραπευτές. Ἀπετέλεσε εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς - καὶ συνεχίζει νὰ ἀποτελεῖ μαζὶ μὲ τὶς νεώτερες Κοινότητες -  τὴν «καρδιὰ» τοῦ Κέντρου, τὸ πλέον πρόσφορο πεδίο δημιουργικῶν πρωτοβουλιῶν, πειραματισμῶν, δοκιμῶν, στὸ ὁποῖο συμμετέχουν ἐνεργῶς ὅλοι. [...]

Θεωροῦμε, βέβαια, ὅτι ἡ ἀνωτέρω ἀτμόσφαιρα δὲν εἶναι τυχαία, οὔτε ὀφείλεται ἀποκλειστικῶς καὶ μόνον στὸ μοντέλο τῆς Θ.Κ., τὸ ὁποῖο πράγματι ἐμπεριέχει δικλεῖδες ἀσφαλείας κατὰ τῆς ἱδρυματοποίησης ἤ τῆς ἀνίας. Ὀφείλουμε νὰ παρατηρήσουμε ὅτι τὸ «διεθνὲς κίνημα τῶν Θεραπευτικῶν Κοινοτήτων», ἐνῶ πέρασε μία περίοδο ἐνθουσιασμοῦ καὶ ἐξάπλωσης (1950-1970), περιέπεσε τὰ τελευταῖα χρόνια σὲ συρρίκνωση καί (σχετικό) μαρασμό. Ὁ Ἰ.Κ. Τσέγκος ἀποδίδει τὴν ἀδυναμία τῶν Θ.Κ., νὰ περάσουν ἀπὸ τὸ στάδιο τοῦ κινήματος στὸ στάδιο τῆς θεραπευτικῆς μεθόδου, σὲ δύο κυρίως λόγους: πρῶτον, στὴν ἀπουσία, σὲ παγκόσμιο ἐπίπεδο, ὁλοκληρωμένης ἐκπαίδευσης γιὰ τοὺς ἐργαζομένους στὶς Θ.Κ. (καὶ τὴ συνεπαγόμενη ἔλλειψη ἀποσαφήνισης τῆς ἐπαγγελματικῆς ταυτότητας)· δεύτερον, στὴν ἀσάφεια ποὺ ἐπικρατεῖ στὶς περισσότερες Θ.Κ. ὡς πρὸς τὴ στάση τους ἔναντι τῆς ψυχοθεραπείας (πόλωση καὶ ἀντιπαλότητα ψυχοθεραπείας-κοινωνικοθεραπείας, ἔμφαση στὰ κοινοτικὰ θέματα καὶ ὄχι στὴ θεραπεία) (Τσέγκος, Ἰ.Κ., 1995. "Fifty Years of an Amateur Enthusiasm. On the Avoidance of Training and of Professional Identity in TC". International Journal of Therapeutic Communities, Vol. 17 (3), σελ. 159-165).

Ἡ Καθημερινὴ Ψυχοθεραπευτικὴ Κοινότητα ἦταν ἡ πρώτη, χρονικά, Κοινότητα ποὺ λειτούργησε στὸ Κέντρο καὶ στὴν Ἑλλάδα. Ἐμπνευστὴς καὶ πρῶτος συντονιστὴς ἦταν ὁ Ἰ.Κ. Τσέγκος, ὁ ὁποῖος ἦταν καὶ ὁ μόνος ἀπὸ τὴν ἀρχικὴ ὁμάδα μὲ θεραπευτικοκοινοτικὴ ἐμπειρία στὴν Ἀγγλία καὶ ἐπὶ πλέον ἐκπαίδευση στὴν Κοινωνικὴ Ψυχιατρική. Πρώτη, καὶ καθοριστική, θὰ λέγαμε, ἀρχή, ἡ ὁποία ἐπηρέασε ἄμεσα τὸσο τὴν Ψυχοθεραπευτικὴ Κοινότητα ὅσο καὶ τὸ Κέντρο γενικώτερα, ἦταν ἡ ἀρχὴ τῆς ἰδιοτροπίας. Μὲ ἄλλα λόγια, ἡ πεποίθηση ὅτι ὁποιοδήποτε ἐφαρμοζόμενο θεραπευτικὸ πρότυπο (μοντέλο) δὲν θὰ πρέπει νὰ ἀποτελεῖ ἀντίγραφο σχημάτων τοῦ ἐξωτερικοῦ, ἀλλὰ θὰ πρέπει νὰ ἀναπτύσσεται καὶ νὰ ἐξελίσσεται βάσει τῶν ἀναγκῶν τῶν συμμετεχόντων. [...]

Οἱ βασικοὶ στόχοι ποὺ τέθηκαν ἐξ ἀρχῆς ἦταν (Τσέγκος, 1982):

• Νὰ εἶναι ἀποτελεσματική, μὲ ἀνοικτὴ ἡμερήσια περίθαλψη, κυρίως γιὰ τὰ ἄτομα μὲ σοβαρὲς ψυχιατρικὲς διαταραχές, τὰ ὁποῖα ἕως τότε (1980) εἶχαν ὡς κυρίαρχη θεραπευτικὴ ἀντιμετώπιση τὸν ἐγκλεισμὸ καὶ τὴν μακρόχρονη μονοθεραπεία φαρμακευτικοῦ τύπου.
• Νὰ γεφυρώσει τὸ χάσμα κοινωνικοθεραπείας-ψυχοθεραπείας, ὥστε οἱ δύο αὐτὲς προσεγγίσεις, ποὺ μέχρι τότε ἐφαρμόζονταν εἴτε ἀντιθετικὰ εἴτε, ἔστω, παράλληλα, νὰ εἶναι ἰσότιμες καὶ συμπηρωματικές.
• Νὰ ἀποφεύγεται ἡ χρήση ἑρμηνειῶν.
• Νὰ εἶναι θεραπυτικὴ γιὰ ὅλα τὰ μέλη της (προσωπικὸ καὶ θεραπευόμενους), χαρακτηριστικὸ ἀπαραίτητο τῆς θεραπευτικοκοινοτικῆς προσέγγισης.

Σήμερα στὸ Κέντρο λειτουργοῦν τρεῖς Ψυχοθεραπευτικὲς Κοινότητες (Καθημερινὴ, Δεκαπενθήμερη καὶ Θερινή), οἱ ὁποῖες διέπονται ἀπὸ τὶς ἴδιες ἀρχὲς καὶ συνιστοῦν ἕνα πρωτότυπο μοντέλο, τὸ Ὁμαδικοαναλυτικό. Τὸ συγκεκριμένο μοντέλο εἶναι ἀνοικτὸ, δομημένο, χρησιμοποιεῖ ἰσότιμα τὴν ψυχοθεραπεία καὶ τὴν κοινωνικοθεραπεία, εὐοδώνει τὴν ἐναλλαγὴ τῶν ρόλων, εἶναι θεραπευτικὸ γιὰ ὅλα τὰ μέλη του καὶ ἀποσκοπεῖ στὴν ἐπαναδόμηση τῆς προσωπικότητας. [...]

Ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ βιβλίο τῶν Ἰ.Κ. Τσέγκου & Συνεργατῶν, 2007. ΑΝΟΙΚΤΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ (1980-2007). Δραστηριότητες καὶ Ἰδιοτροπίες, «Οἱ Ψυχοθεραπευτικὲς Κοινότητες», τῶν Καραποστόλη Ν. καὶ Σκανδαλιάρη Θ., σελ. 135-150.