Συνέντευξη Ἰ.Κ. Τσέγκου γιὰ τὰ 35 χρόνια λειτουργίας τοῦ ΙΟΑΑ

(Ἡ συνέντευξη, δόθηκε στὶς 10 Ἰουλίου 2017, στὴν Μαριάνθη Ἰωάννου, σπουδάστρια τοῦ ΙΟΑΑ)

Ε.: Κύριε Τσέγκο, πότε καί πῶς δημιουργήθηκε τό Ἰνστιτοῦτο Ὁμαδικῆς Ἀνάλυσης Ἀθηνῶν;

Α.: Τό Ἰνστιτοῦτο, ἱδρύθηκε τό 1982 στό Ἀνοικτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο (Α.Ψ.Κ.), ἀλλά ἡ Ὁμαδική Ἀνάλυση χρησιμοποιεῖται ὡς θεραπευτική μέθοδος ἤδη ἀπό τό 1980, ὅταν δημιουργήθηκε τό Ἀνοικτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο.

Ε.: Τί σᾶς ἔκανε νά ἱδρύσετε τό Α.Ψ.Κ.;

Α.: Ἡ πολιτική ἀπόφαση ὅτι ὁ ψυχίατρος δέν εἶναι ὄργανο τῆς τάξεως καί τῆς ἀσφάλειας ὅπως ἡ ἀστυνομία. Εἶναι, ὅσο μπορεῖ, θεραπευτής·κοντολογίς, δέν μπορεῖ νά συνεργεῖ σέ ἐγκλεισμούς. Αὐτό εἶναι δουλειά τῆς Ἀστυνομίας. Γι᾿ αὐτό καί τό Κέντρο λέγεται "Ἀνοικτό"· δέν ἔχει οὔτε ἕνα κρεβάτι, ἤ μᾶλλον ἔχει μόνον τό ἐξεταστικό κρεβάτι.

Α.: Τό Ἰνστιτοῦτο Ὁμαδικῆς Ἀνάλυση Ἀθηνῶν εἶναι τό πρῶτο πού δημιουργεῖται στήν Ἑλλάδα καί τό δεύτερο στήν Εὐρώπη. Τό πρῶτο Ἰνστιτοῦτο Ὁμαδικῆς Ἀνάλυσης εἶναι αὐτό τοῦ Λονδίνου ἀπό τό ὁποῖο ἀποφοίτησα. Ὑπῆρξαν καί ἄλλες προσπάθειες στήν Εὐρώπη, ἀλλά ἡ πρώτη ἡ ὁποία ἔγινε στήν Ἑλλάδα μέ τή μορφή τοῦ Ἰνστιτούτου, ἦταν αὐτή, ἐδῶ στήν Ἀθήνα τό 1982. Ἀπό ἐδῶ μετά, μέ πρόταση δική μου προέκυψε καί ἡ δημιουργία τοῦ E.G.A.T.I.N. δηλαδή τοῦ European Group Analytic Training Institutions Network τό ὁποῖο καλύπτει τίς ἀνάγκες συνεργασίας καί τῶν ἄλλων Εὐρωπαϊκῶν Ἰνστιτούτων ἤ ἄλλων ὁμάδων πού δραστηριοποιοῦνται στήν Εὐρώπη γιά τήν ἐκπαίδευση στήν Ὁμαδική Ἀνάλυση καί ἔτσι ἔγινε τό E.G.A.T.I.N. τό ὁποῖο ἐξακολουθεῖ νά λειτουργεῖ μέχρι καί σήμερα.

Ε.: Μετά τή δική σας ἐμπειρία/ἐκπαίδευση ποιά ἦταν ἡ ἀνάγκη πού διαπιστώσατε, σέ σχέση μέ τά ἑλληνικά δεδομένα, πού σᾶς ὡδήγησε στή δημιουργία τοῦ Ἰνστιτούτου Ὁμαδικῆς Ἀνάλυσης Ἀθηνῶν;

Α.: Ὁ λόγος ἦταν ὅτι στήν Ἑλλάδα, ἀλλά καί ὥς ἕνα μεγάλο βαθμό καί στήν Εὐρώπη, δέν ὑπῆρχε καμμία συγκεκριμένη καί συγκροτημένη δομή ἐκπαίδευσης ψυχοθεραπευτῶν. Αὐτό πού ὑπῆρχε, καί πού σέ ἕναν σημαντικό βαθμό ἐξακολουθεῖ δυστυχῶς νά ὑπάρχει μέχρι καί σήμερα εἶναι τό σχῆμα (κανόνας σχεδόν) ὅτι γίνεται κανείς ψυχοθεραπευτής διά τῆς αὐτοδίκαιης δηλώσεως, δηλαδή δηλώνει κάποιος ψυχοθεραπευτής ἐπειδή εἶχε ἐνδιαφέροντα, ἤ συμφέροντα, γιά τήν ψυχοθεραπεία. Ἡ ἄλλη ἐκδοχή εἶναι νά εἶχε κάνει ὁ ἴδιος κάποιας μορφῆς ψυχοθεραπεία καί μετά νά δηλώνει καί ὁ ἴδιος ψυχοθεραπευτής καί νά ἀσκεῖ τήν ψυχοθεραπεία, χωρίς ὅμως νά ἔχει τά ἀπαραίτητα προσόντα πού ἀποτελοῦν προϋποθέσεις γιά τήν ἐκπαίδευση τοῦ θεραπευτῆ.

Ε.: Ὁπότε θά λέγατε ὅτι τό Ἰνστιτοῦτο Ὁμαδικῆς Ἀνάλυσης Ἀθηνῶν ἦρθε νά καλύψει αὐτό τό κενό πού ὑπῆρχε καί μέχρι τότε γινόταν κατά δήλωση ἤ ἀπό κάποια ἐμπειρία θεραπείας;

Α.: Ναί, γιατί δέν ὑπῆρχε κάποια δομή ἐκπαίδευσης καί δέν γινόταν συστηματικά. Ἐδῶ, στό Ἰνστιτοῦτο Ὁμαδικῆς Ἀνάλυσης Ἀθηνῶν, καί αὐτό ὅποιος θέλει νά πληροφορηθεῖ περισσότερα νά δεῖ τίς ἀνακοινώσεις σέ συνέδρια, καθώς καί τίς δημοσιεύσεις σέ ἑλληνικά καί ξένα περιοδικά, ἀλλά καί στά βιβλία πού ἐκδώσαμε καί ἐκδίδουμε. Στήν ἐκπαίδευση συμπεριλαμβάνεται καί θεραπεία τοῦ μέλλοντος θεραπευτοῦ μαζί μέ ἄλλους, κανονικά θεραπευόμενους, σέ μιά ὁμάδα, καθώς καί θεωρητικά σεμινάρια καί προπαντός πρακτική ἐξάσκηση ψυχοθεραπείας σέ ἕνα θεραπευτικό πλαίσιο καί αὐτό εἶναι τό Ἀνοικτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο, καί φυσικά Ἐποπτεία τοῦ θεραπευτικοῦ ἔργου τοῦ ἐκπαιδευομένου.

Ε.:  Αὐτά ἀποτελοῦν στοιχεῖα τῆς φιλοσοφίας τῆς ἐκπαίδευσης;

Α.: Αὐτά ἀποτελοῦν στοιχειώδη συστατικά γιά κάθε ἐκπαίδευση πολύ δέ περισσότερο γιά τήν ἐκπαίδευση στήν ψυχοθεραπεία ἡ ὁποία -καί ἐδῶ καί ἀλλοῦ - ἔχει κακοπάθει. Ἐπί πλέον, ἐδῶ μποροῦμε νά προσθέσουμε ὅτι οἱ ἄλλοι ψυχοθεραπευτές, καί ἐδῶ στήν Ἑλλάδα ἀλλά καί ἀλλοῦ, δέν ἀσχολοῦνται μέ τίς σοβαρές ψυχιατρικές κατηγορίες. Ἐμᾶς ἡ ἀρχική σκέψη, ἀπό τήν ἵδρυση τοῦ Ἀνοικτοῦ Ψυχοθεραπευτικοῦ Κέντρου, ἦταν καί ἐξακολουθεῖ νά εἶναι, νά συμπεριλαμβάνονται ὅλες οἱ ψυχιατρικές κατηγορίες, ἐκτός βέβαια τῶν διανοητικῶν καθυστερήσεων, μέ τίς ὁποῖες ὅμως ἀσχολούμαστε μόνον διαγνωστικά. Καί κύρια φροντίδα βέβαια ἀποτελεῖ τό νά συμπεριλαμβάνονται οἱ λεγόμενοι ψυχωσικοί γιά τούς ὁποίους παλαιότερα ἡ μόνη παραπομπή ἦταν ὁ ἐγκλεισμός σέ κρατική ἤ σέ ἰδιωτική κλινική.

Ε.: Ἔτσι ὅπως ἔχουν ἐξελιχθεῖ αὐτά τά 35 χρόνια οἱ συνθῆκες στήν ψυχοθεραπεία, πόσο ἐπίκαιρο πιστεύετε ὅτι εἶναι αὐτό πού γίνεται τώρα ἐδῶ στό Ἰνστιτοῦτο Ὁμαδικῆς Ἀνάλυσης, καί σέ σχέση μέ τά γενικώτερα κοινωνικά ζητήματα.

Α.: Αὐτό δέν μπορεῖ νά ἀπαντηθεῖ γενικά καί ἀόριστα· χρειάζεται μιά κάποια ἔρευνα. Εἶναι πάντως γεγονός ὅτι ὑπάρχει πολύ μεγάλη δραστηριότητα γύρω ἀπό τά ζητήματα πού σχετίζονται μέ τήν ψυχοθεραπεία. Οὔτε μπορῶ νά κρίνω τό πῶς εἶναι ἄλλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, ποιές εἶναι οἱ θεωρητικές τους δομές ἤ οἱ ἀπαρχές, πού ὑπάρχουν πίσω ἀπό κάθε προσπάθεια. Αὐτό πράγματι ἀπαιτεῖ μιά μεγάλη ἔρευνα καί γι᾿ αὐτό βέβαια μπορεῖ κανείς τώρα νά ἀποτανθεῖ καί στήν Ἐθνική Ἑταιρεία Ψυχοθεραπείας Ἑλλάδος (Ε.Ε.Ψ.Ε.), στήν ὁποία μετέχουμε ἐνεργά, ἀφοῦ συμβάλαμε ἄλλωστε καί στήν ἵδρυσή της.

Ε.:  Ποιές δυσκολίες ἀντιμετωπίσατε κ. Τσέγκο στό ξεκίνημα; Πόσο δύσκολες ἤ πόσο εὐνοϊκές ἦταν οἱ συνθῆκες ὅταν ξεκινήσατε αὐτή τήν προσπάθεια;

Α.: Κάθε ἀρχή ἔχει τίς δυσκολίες της, ἀλλά νομίζω ὅτι ἕνα βασικό χαρακτηριστικό πού ἔχει τόσο τό Ἰνστιτοῦτο Ὁμαδικῆς Ἀνάλυσης Ἀθηνῶν, ὅσο καί τό Ἀνοικτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο, εἶναι τό ὅτι λειτουργοῦν μέ τήν κοινοτική φιλοσοφία. Κι αὐτό ὄχι μόνον στόν τομέα τῆς Θεραπειας ἀλλά καί τῆς Ἐκπαιδευσης. Τό Κέντρο ἐκπαιδεύει ἐκτός ἀπό Ὁμαδικούς Ἀναλυτές, Ψυχοδραματιστές-Κοινωνικοθεραπευτές, Διαγνωστικούς Ψυχολόγους καί Θεραπευτές Οἰκογένειας. Κάθε μία Ἐκπαίδευση λειτουργεῖ ὡς Κοινότητα. Ἀλλά καί στή Θεραπεία ἔχουμε τρεῖς Κοινότητες: Τήν Καθημερινή, τή Δεκαπενθήμερη καί τή Θερινή. Τόν Κοινοτισμό τόν ἔννοοῦμε μέ τήν ἔννοια τῆς Κοινότητας, τῆς ὁποίας οἱ ἀπαρχές της βρίσκονται στήν ἑλληνική κοινοτική παράδοση ὅπως τήν τραγούδησε καί ὁ Σαββόπουλος "... τῶν Ἑλλήνων οἱ Κοινότητες...".

Ἄλλο βασικό χαρακτηριστικό τοῦ Ἀνοικτοῦ Ψυχοθεραπευτικοῦ Κέντρου εἶναι ὅτι εὐθύς ἐξ ἀρχῆς καί αὐτό ἰσχύει μέχρι καί σήμερα ἀποφασίσαμε ὅτι δέν θά ἔχουμε καμμία σχέση οἰκονομική ἤ ἄλλου εἴδους ὑποστηρικτική μέ τό Κράτος. Τό Ἀνοικτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο ἐξακολουθεῖ νά λειτουργεῖ μέχρι σήμερα χωρίς κανένα ἐπίδομα.

Ε.:  Αὐτό ἦταν μιά ἀπόφαση εἰλημμένη ἀπό τήν ἀρχή;

Α.: Ἀπό τήν πρώτη στιγμή!

Ε.: Ὁπότε νά ὑποθέσουμε ὅτι αὐτό ἔκανε τά πράγματα λιγότερο εὔκολα, γιά νά μήν ποῦμε δύσκολα ἐφ᾿ ὅσον δέν ὑπῆρχε καί οἰκονομική στήριξη;

Α.: Ἀπό μιά ἄποψη μποροῦμε νά τό ποῦμε αὐτό, ἀλλά ἀπό τήν ἄλλη, τό γεγονός ὅτι τό Ἀνοικτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο διατηρεῖται 37 χρόνια, μᾶλλον διευκόλυνε, ἄν βέβαια πιστεύει κανείς σ᾿ αὐτό, δηλαδή στήν οἰκονομική ἀνεξαρτησία ἀπό τό Κράτος. Ὁ δημόσιος ὑπάλληλος εἶναι ὑπόλογος στό Κράτος, ἐνῶ ὁ ἐλεύθερος ἐπαγγελματίας εἶναι ὑπεύθυνος στόν πελάτη του. Ἄλλωστε τό Κέντρο καί τά τέσσερα Ἰνστιτοῦτα του ἐκπόνησαν ἐνδελεχῆ ἔρευνα μέ εἰδικούς ἐπιστήμονες τῶν οἰκονομικῶν τῆς ὑγείας γιά τό κόστος τῆς ψυχοθεραπείας. Καί ἐκδόθηκε καί σχετικό βιβλίο "Τό Κόστος τῆς Ψυχοθεραπείας" ἀπό οἰκονομολόγους τῆς ὑγείας.

Ε.:  Ἔχουν ἀλλάξει ἀρκετά πράγματα ἀπό τό ξεκίνημα μέχρι σήμερα;

Α.: Ἐννοεῖται βέβαια ὅτι ἔχουν ἀλλάξει! Παντοῦ ἔχουν ἀλλάξει· ὁ χρόνος ἔτσι λειτουργεῖ... Δέν εἶναι μόνον ἡ ψυχοθεραπεία ἡ ὁποία ἀποσκοπεῖ στήν ἀλλαγή τοῦ θεραπευόμενου. Τήν ἀλλαγή βέβαια τήν διαφημίζουν καί τά Κόμματα, τό ΠΑΣΟΚ καί ἄλλα. Ἄλλωστε βοηθᾶ καί ἡ ἡλικία καί ἡ ἐμπειρία. Βέβαια ἀλλαγή γίνεται καί ἐκ τῶν πραγμάτων ἀπό τήν ἴδια τή φύση!

Ε.:  Ἄν σωστά καταλαβαίνω, λέτε ὅτι μέσα στό χρόνο ἔχει ὡριμάσει ὅλη αὐτή ἡ προσπάθεια πού γίνεται στό Ἰνστιτοῦτο Ὁμαδικῆς Ἀνάλυσης. Ὑπάρχουν ὡστόσο κάποιες θεμελιώδεις μετακινήσεις πού ἔχουν συμβεῖ;

Α.: Σέ ποιά πλευρά ἀναφέρεστε;

Ε.:  Στήν πλευρά τοῦ πλαισίου, τοῦ ἴδιου τοῦ ὀργανισμοῦ. Ἐννοῶ ἄν ὑπάρχει ἀλλαγή προσανατολισμοῦ, ἔχει ἀλλάξει κάτι ριζικά στόν ὀργανισμό;

Α.: Συνεχῶς ἀλλάζουμε, συνεχῶς. Οἱ βασικές ἀρχές ὅμως δέν ἀλλάζουν. Φυσικά ἀλλάζουμε καί προσαρμοζόμαστε στίς ἀπαιτήσεις τῆς πραγματικότητας. Ἄλλωστε αὐτό εἶναι πού σηματοδοτεῖ ἕναν ζωντανό ὀργανισμό. Αὐτές οἱ ἀλλαγές καταγράφονται στήν ἐκτεταμένη ἐκδοτική δραστηριότητα. Ἐκτός τῶν δημοσιεύσεών μας σέ ἐπιστημονικά περιοδικά καί βιβλία κυρίως τοῦ ἐξωτερικοῦ ὑπάρχει καί σημαντική ἐκδοτική δραστηριότητα σέ βιβλία καί μεταφράσεις ἀλλά καί πρωτότυπα ἀπό ἐμᾶς. Ἡ Σειρά λέγεται "Σύχρονη Ψυχθοθεραπεία".

ΣΕΙΡΑ "ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ"

1. Τσέγκος, Ἰ.Κ. 2002. Οἱ Μεταμφιέσεις τοῦ Ψυχοθεραπευτοῦ. Ἀθήνα: Ἐκδόσεις Στιγμή.
2. Skynner, A. C. R. (1981). “An Open Systems, Group Analytic Approach to Family Therapy”. In. A.S.Gurman & D.P. Kniskern (Eds.), Handbook of Family Therapy (pp. 39-84). New York: Brunner/Mazel. Ἑλληνιστί: Θεραπεία Οἰκογένειας, ἡ Ὁμαδικοαναλυτική Προσέγγιση ὡς Ἀνοικτό Σύστημα. Μετάφραση: Ἀλκυόνη Τσέγκου. Εἰσαγωγή-ἐπιμέλεια: Θαλῆς Ν. Παπαδάκης. Ἀθήνα: Ἐκδόσεις Σαββάλας, 2003.
3. Πολύζος, Ν., Μπαρδῆς, Β., Μπαρτζώκας, Δ., Πιερράκος, Γ., Παντελάκη, Κ. & Κωστόπουλος, Χ. 2004. Τό Κόστος τῆς Ψυχοθεραπείας. Οἰκονομική καί Λειτουργική Ἀξιολόγηση μίας Ἡμερήσιας Ψυχοθεραπευτικῆς Μονάδας (ΑΝΟΙΚΤΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ). Πρόλογος: Ἰ.Κ.Τσέγκος, Ἐπιμέλεια-Συμπεράσματα: Ν. Καραποστόλη. Αθήνα: Ἐναλλακτικές Ἐκδόσεις.
4. Τσέγκος, Ἰ.Κ., Παπαδάκης, Θ.Ν., Βεκιάρη, Δ. 2005. Ἡ Ἐκδίκηση τῶν Τόνων. Ἡ Ἐπίδραση τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν καί τοῦ «Μονοτονικοῦ» στήν Ψυχοεκπαιδευτική Ἐξέλιξη τοῦ Παιδιοῦ. Συγκριτική Μελέτη. Ἀθήνα: Ἐναλλακτικές Ἐκδόσεις. Β΄ Ἔκδοση-Ἀνατύπωση, 2006.
5. Szasz, Th. 2006. Αἱρετικά. Πρόλογος τοῦ συγγραφέα γιά τή ἑλληνική ἔκδοση. Μετάφραση: Ἀμαρυλλίς Τσέγκου. Ἀθήνα: Ἐναλλακτικές Ἐκδόσεις.
6. Τσέγκος, Ἰ.Κ. καί συνεργάτες, 2007. Ἀνοικτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο (1980 - 2007). Δραστηριότητες καί Ἰδιοτροπίες. Ἀθήνα: Ἐναλλακτικές Ἐκδόσεις.
7. Τσέγκος, Ἰ.Κ. 2008. Kατά Μονοτόνων καί Πνευματοκτόνων. Ἀπόηχοι ἀπό τήν «Ἐκδίκηση τῶν Τόνων». Ἀθήνα: Οἱ Ἐκδόσεις τῶν Φίλων.
8. Whyte, L.L. 2009. Tό Ἀσυνείδητο πρίν ἀπό τόν Freud. Ἀθήνα: Ἐναλλακτικές Ἐκδόσεις.
9. Τσέγκος, Ἰ.Κ., 2012.  Ὁ Ψυχιατρικός Κοινοτισμός. Στάσεις καὶ Ἀποστάσεις στὸ Σύγχρονο Ψυχοθεραπευτικὸ Γίγνεσθαι. Ἐπ. Καραποστόλη Ν., Μητρούτσικου Μ., Πάντου Γ., Ἀθήνα: Ἐκδόσεις ΑΡΜΟΣ.
10. Τσέγκος, Ἰ.Κ. 2014. Ὁ Ἀνταρτόπαπας.  Ἀθήνα: Οἱ Ἐκδόσεις τῶν Φίλων.
11. Gellner, E. 2015. Τό Ψυχαναλυτικό Κίνημα. Ἡ Πανουργία τοῦ Παραλόγου. Μετάφραση: Ἀλκυόνη Τσέγκου. Νέος Πρόλογος, Ἐπιμέλεια - Προσθῆκες: Καραποστόλη Ν., Λίβας, Δ., Μητρούτσικου Μ. Ἀθήνα: Ἐκδόσεις ΑΡΜΟΣ.
12. Τσέγκος, Ἰ.Κ. 2016. Ἡ ῾Ριρή.  Ἀθήνα: Ἐκδόσεις ΑΡΜΟΣ.
13. Motherwell, L. & Shay, J.J. 2017 (eds). Σύνθετα Διλήμματα στὴν  Ὁμαδικὴ Ψυχοθεραπεία. Τρόποι Ἐπίλυσης. Μετάφραση: Ἀλκυόνη Τσέγκου. Ἐπιμέλεια Ἑλληνικῆς Ἔκδοσης:  Νατάσα Καραποστόλη, Μαρούλα Μητρούτσικου. Ἀθήνα: Ἐκδόσεις ΑΡΜΟΣ (ἐπὶ τοῦ πιεστηρίου)..